08 августа 2017 г.
Крепостной правăна пăрахăçлани
1855 çулта I Николай патша вилет. Патшана унăнывăлĕ II-мĕшАлександрларать. Патшаналарсанах II Александрçĕршывпурнăçĕнчехалăхаçăмăллăхсем кÿрекен улшăнусем, реформăсемтума, хальхипеккаласан, пурнăçадемократизацилеме тытăнать: сывă юлнăдекабристсене амнисти парса каялла таврăнмаирĕкпарать, чылайçынсемшĕнполицинадзорнепăрахăçлать. I Николайлартнăминистрсенепурнететенĕпекехотставкăнаяратьтеçĕнĕминистрсенехăйсуйласалартать. Анчахта II Александртусаирттернĕĕçсенченчипысăкĕçĕ–крепостнойправăна пăрахăçласахресченсенеирĕкекăларнипулнă.
Çак хресченсем пурте хăйсемçеç, çĕрсĕр, ыттипурлăхсăрирĕкетухаççĕ, хăйсенепанăçĕрпайĕсеневараçĕрулпучĕсенчен, уделрантатапатшалăхрантÿлесеилмеллепулнă. Анчахкрепостной хресченĕнçĕрсемшĕнпĕтĕмĕшлетÿлемелĕхукçи-тенкипулманĕнтĕ. Пайçĕрĕсенхакневарахресченсен 30 çулхушшинчетÿлесетатмаллапулнă. Çавнапулапурирĕкетухнăхресченсенете«временнообязанный»тенĕ.
Земствăсем, земствопухăвĕсемпеуправисем
Крепостной правăнапăрахăçланăхыççăнправительствохресченсемпеертсепырассинеçĕнĕлле, Земствосем йĕркелесеертсепыматытăннă. Çактĕллевпе 1864 çулта«Огубернскихи уездныхземскихучреждениях»положени кăларать. Земствăсемвырăнтихалăхавĕрентес, сывлăхасыхлас, çул-йĕртăвас, ăнайĕркеллĕтытсатăрастатаыттикулленхиĕçсемпеертсепымалла пулнă. ÇакĕçсенейĕркелесеертсепымататаЗемство системинеçирĕплетестесеЗемствопухăвĕсемтатаЗемскиуправисемйĕркелеççĕ. Земскипухăвĕсенетатаземски управине 3 сословисенчи çынсенчен гласнăйсем (хальхипеккаласан–депутатсем) суйлаççĕ: çĕрулпучĕсенчен, дворянсенчентатахуласемпеялсенобществисенчен.
ЧĕмпĕркĕпĕрнинекĕрекенуессенчемалтанхиЗемскипухăвĕсене 1885 çулхиавăнуйăхĕн 10-мĕшĕнчен юпа уйăхĕн 5-мĕшĕчченирттереççĕ. ВĕсенчеЗемскиуправисемсуйлаççĕ. ПăвауесУправине 20 гласнăйсуйланă. Вĕсенхушшинче 10-шĕ–çĕрулпучĕсем, 2 дворянин тата 8 –шĕхуласемпеялсенобщинисенчен. Çакхуласемпеялсенобщинисенченсуйланнă 8 гласнăй хушшинче 5 дворянин, 1 священник, хресченсем пурĕте 2 çеçпулнă. КуУправаçакăнпекйышпакамсенинтересĕсенехÿтĕлеме, ыйтусенемĕнлерехтатсапаматăрăшнитатататсапаникаламасăрахпаллăĕнтĕ.
Çакăнпекземствосистемиреволюцичченехпынă.
Столыпин тата унăн
çĕрреформисем
ХХ ĕмĕрпуçламăшĕ çĕршыврареволюциюхăмĕсарăлсапынипе, ЯпунвăрçинеРаççейвылясаянипетатаСтолыпинирттернĕçĕрреформисемпепалăрсатăнă.
1906 çулта революцилле юхăмапусарсалартас, патшавлаçĕнсистеминеçирĕплетесшутпа патшалăхăнМинистрсенСовечĕнпредседателĕпулма ШалтиĕçсенминистрĕнчеĕçлекенавалхидворянсенйăхĕнчентухнăПетрАркадьевичСтолыпиналартаççĕ. Столыпинчăнахтаçĕршывраçирĕпйĕркетума, çĕрреформинеирттерсеăнапатшалăхтĕрекнеçирĕплетестесе çĕнĕпуянсен (кулаксен) класнетуматытăнать. Çавтĕллевепурнăçластесетемиçетĕрлĕсаккункăларать. 1906 çулхиюпауйăхĕн 9-мĕшĕнчисаккунтăрăххресченсемобщинăран хăйсенетивĕçлĕçĕрсенеуйăрсаилсехуторсене, отрубасенетухмапултарнă, тухматытăнаççĕте. Сăмахран, ПатăрьелвулăсĕнхĕвелтухăçенчиПăлапаХырлахушшинчиСăкăтсенТимĕрлетекенçĕрĕçинеСăкăтсемпеПăлатăршшĕнчиялсенхресченĕсемçеçмар, çĕрнеотруба (кастарса) илсеТурханвулăснекĕрекенялсенчихресченсемтехуторсенетухаççĕ. 1910 çулхи çĕртмеуйăхĕн 14-мĕшĕнчисаккунтăрăххресченсенбанкнеуçаççĕ, çавбанкилнĕçĕрсемшĕнтÿлемехресченсенекредитпамаллапулнă. 1911 çулхиçууйăхĕн 29-мĕшĕнчекăларнăсаккунтăрăхçĕрсенеирĕксĕрлесеçĕнĕренйĕркелеметатахресченсене çĕршывăн хĕвелтухăçенчиирĕкçĕрсемçинекуçарматытăнаççĕ. Хресченсемте, хăйсенереволюционертекенсемтеСтолыпинакураймасăртемиçехутченте вĕлерестесетапăнаççĕ. 1911 =улхиавёнуйёх.н 1-м.ш.нчеКиевраадвокатпулса .=лекенД? БогровСтолыпина 2 хутчен персе вилмеллех амантать?
Влаç Советсен
аллине куçать
1917 çулхи юпа уйăхĕн 25-26 (çĕнĕллечÿкуйăхĕн 7-8) мĕшĕсенчеçĕршывраСоциализмлареволюциçĕнтерет. ПетроградриСмольнăйраирттернĕПĕтĕмРаççейриСоветсен 11-мĕшсъезчĕчÿкуйăхĕн 8-мĕшĕнчеирхине 5 сехетре влаç советсен аллине куçни çинчен пĕлтерет, мирçинчентатаçĕрçинченкалакандекретсенейышăнать, В.И.ЛенинертсепыраканпĕрремĕшСоветправительствине–ХалăхкомиссарĕсенСоветнетусахурать. Çаплавара влаçпĕтĕмĕшлехСоветсеналлинекуçать.
Пăвауесĕнчирабочисемпехресченсенпĕрремĕшсъезчĕ 1918 çулхи нарăсăн 2-мĕшĕнчеуçăлатьте 12 кунапырать. Съездрапурĕ 22 делегатпулнă. ВĕсенхушшинчеНачарУпи (Красномайск) çынниПавловНиколайПавловичтатаТуçаçынниТестовСеменМихайлович та пулнă (Патăрьелрайонэнциклопединче 163 тата 232 стр.). Съезд 26 çынтанПăвауесĕнĕçтăвкомнейĕркелет. УесСовечĕнпĕрремĕшпредседателĕпулмахалĕШăмăршăрайоннекĕрекенВырăс ЧукалялĕнчеçуралсаÿснĕИванКузьмичСкрипинасуйлать. Советчленĕсем пулма Павловпа Тестова та суйлаççĕ. Павлова уесрипĕрремĕшçутĕçкомиссарĕпулма çирĕплетеççĕ.
Патăрьелвулăсĕнчирабочисемпесалтаксенпĕрремĕшсъезчĕ 1918 çулхи пушуйăхĕн 21-мĕшĕнчеиртет: «наволостной Совет явилисьизбранные сельскимисоветами представители селений от 300 избирателей 1 представитель. Председателем Волостного Совета избран единогласно учитель Туруновского училища Петров Петр Петрович».
«Журнал от 24 марта 1918 года. На заседание явились члены из следующих деревень… Председателем собрания единогласно избран учитель Туруновсого училища Петров Петр Петрович. Было приступлено к выбору председателя Вол. Совета. Кандидатов, желающих баллотироваться оказалось: Ларион Григорьевич Селенин, Куприан Спинов, Иван Абузаров, (П.П.Петров хăйĕнкандидатуринетăратмасть).
Источник: "Авангард" (газета Батыревского района)