18 октября 2008 г.
Юхмапа Пăла тăрăхĕ спортсменсемпе чăннипех те мухтанма пултарать. Республика, Раççей, тĕнче шайĕнче палăрнисем те чылай. Çапах та вăхăт иртнĕ май çамрăксем вĕсене пĕлмесен те пултараççĕ. Историре йĕр хăварнă çынсене сăнран çеç мар, пултарулăхне хаклама пĕлни те паха. Хаçатра малашне районти паллă спортсменсен аса илĕвĕсене пĕтĕçтерме ятарлă рубрика уçрăмăр. Тархасшăн, хаçатçăсем сире хапăл тăваççĕ.
Патăрьел районĕнче физкультурăпа спорт аталанăвĕн “тымарĕсем” тарăн. Çирĕммĕш ĕмĕрĕн аллăмĕш çулĕсенчех район ку енĕпе палăрса тăнă. Чапа тухнă Расых Камалетдинов спортсмен шухăшĕпе спорт аталанăвĕн çăл куçĕ умĕнче Иван Дмитриевич Моисеев тăнă. Унпа юнашарах ун чухнехи Патăрьел педучилищинчи физкультура учителĕ Виктор Алексеевич Булдыгин пулнă. Биологи наукисен докторĕ Набережные Челны хулинчи физкультура институчĕн профессорĕ Ахат Чинкин аса илнĕ тăрăх, вăл кирек кама та спорта явăçтарма пултарнă. Çав çулсенче палăрма пуçланă та ĕнтĕ Р.Бикчуринпа Р.Камалетдинов çăмăл атлетсем, М.Юсупов, М.Сафин, Н.Хасянов, В.Торговцева, В.Атнашкина, А.Раськина, А.Инжа велосипедистсем, И.Моисеев, М.Спинов, А.Табаков, Н.Стеклов волейболистсем, Н.Чугунова тĕл перекен, Г.Араев, Ф.Ягупов йывăр атлетсем, Л.Абакумова йĕлтĕрçĕ, Г.Поляков футболист. Вĕсен тата ытти нумай спортсмен ячĕсем район историне пуянлатаççĕ.
Физкультурăпа спортра пысăк ÿсĕмсем тунисен аса илĕвĕсем кашнийĕншĕн кăсăклă. Акă вĕсенчен пĕри, В.Уруков, çапла каласа парать:
– Волейбол 1937-1938 çулсенчех анлăн сарăлнăччĕ. Ял урамĕсенче волейбол плошадкисем чылайччĕ. Çарта та ку вăййа пăрахман. 1947 çулта район историйĕнче пĕрремĕш хут Чăваш Республикинче мала тухмалли ăмăртăва хутшăнтăмăр. Командăра И.Моисеев (райспорткомитет председателĕ), М.Спинов, А.Табаков, Н.Стеклов, И.Николаев (роно пуçлăхĕ) вылярĕç. Ăнăçлăх пире пулăшрĕ – финала тухрăмăр. Канаш хулин командине çĕнтерсе пĕрремĕш вырăн йышăнтăмăр. Улатăрсене те парăнтарнăччĕ. Ун хыççăнхи турнирсенче те мала тухса пытăмăр. Аллăмĕш çулсенче команда çамрăкланчĕ. Йыша Поляков, Барашкин хутшăнчĕç. Шупашкарти чи вăйлă “Искра” командăпа та темиçе хут выляма тиврĕ. Çĕрпÿсемпе выляни те асрах.
1954 çулта Хусанта Атăл тăрăхĕнче мала тухассишĕн ялти çамрăксен волейбол турнирне хутшăнтăмăр. Чăваш Ен чысне хÿтĕлерĕмĕр. Çивĕч тупăшура сакăр команда хушшинче тăваттăмĕш вырăна тухма пултартăмăр. Хĕрарăмсен команди вара пĕрремĕш вырăн йышăнчĕ. Республика чысне пирĕн районти Л.Абакумова, В.Атнашкина, В.Стеклова, Павлова хÿтĕлерĕç.
Утмăлмĕш çулсенче команда татах çамрăкланчĕ. Район чысне И.Хитров, Е.Уруков, Р.Сафиуллов, В.Бородкин, С.Гаязов пĕр хут мар çÿле çĕклерĕç, – вĕçлерĕ хăй сăмахне ветеран.
Çĕнелнĕ команда Комсомольскинчи турнирта Елчĕк, Шăмăршă, Комсомольски командисене парăнтарнă. Шупашкарта иртнĕ финалта Улатăр, Çĕмĕрле, Сĕнтĕрвăрри командисенчен выляса илсе республикăра мала тухнă.
1963-1964 çулсенче районта футбола аталантарассишĕн Г.Поляков нумай тăрăшнă. Район чысне Патăрьелĕнчи вăтам шкулти В.Горшков, А.Чинахов, Г.Ежов, З.Багаутдинов, А.Леонтьев, И.Юлдашев, С.Анисимов, В.Осипов, Б.Яковлев, Г.Тестов, Ю.Сейфутдинов хÿтĕленĕ. Команда шкул ачисен хушшинче республикăра та çĕнтерме пултарнă. Шел пулин те вĕсем 1965 çулта шкулпа сывпуллашнă. Анчах та Г.Поляков тăрăшнипех команда саланман. Вăл çĕнĕ çынсене явăçтарса хĕрсех тренировкăсем ирттернĕ. Кÿршĕ районсенчи футболистсемпе чылай вылянă. Çав çулах республикăри “Урожай” спорт обществинче мала тухмалли турнира хутшăннă, Елчĕксене 8:0 шутпа, Комсомольскисене – 5:1, Çĕрпÿсене – 5:2, Йĕпреçсене 1:0 шутпа парăнтарнă. Финал Вăрмарта иртнĕ. Ку тĕл пулура Вăрмарсен хапхине С.Васильев, А.Чинахов пĕрер, И.Юлдашев икĕ мечĕк тапса кĕртнĕ. Патăрьелсем кубока çĕнсе илнĕ.
Утмăлмĕш çулсенче волейбол та малаллах аталаннă. Çакăншăн В.Уруков, И.Богданов, С.Гаязов, Н.Шапошников, Н.Кузьмин нумай тăрăшнă.
Спорт аталанăвне А.Инжа та пысăк тÿпе хывнă. Акă мĕнлерех аса илет вăл хăйĕн спортри пурнăçне:
– Спортпа эпĕ çарта туслашрăм. Ташкентри танк училищинче вĕреннĕ чухне мана хăвăрт утакансен командине кĕртрĕç. Вара 20 километра утса ăмăртма тиврĕ. Çар хĕсметĕнчен таврăнсан мана Алманчăри шкула ячĕç. Физкультурăпа вĕрентнĕ май чылай шкул ачи тухнă манăн алă витĕр. Чи пултаруллă çăмăл атлетсенчен П.Лукьянова палăртас килет. Вăл республикăри ялти спортсменсем хушшинче чупассипе яланах призлă вырăнсене йышăнатчĕ. Кайран мана çутĕç пайĕн инспекторне илчĕç. Эпĕ физкультура учителĕсен методика пĕрлешĕвне ертсе пыма тытăнтăм. Унтан Патăрьелĕнчи 1-мĕш вăтам шкула физкультурăпа вĕрентме ячĕç. Пенсие кайичченех ĕçлерĕм унта. Манăн вĕренекенĕмсенчен хăш-пĕри ман çулах суйласа илчĕç. Сăмахран, Г.Шуряшкинпа В.Фролов – Раççей Федерацийĕн тава тивĕçлĕ тренерĕсем, Александр Инжа – тава тивĕçлĕ физкультура ĕçченĕ. Чулхулари паркра унăн сăн ÿкерчĕкĕ паллă çынсемпе юнашар çакăнса тăрать.
1957-1997 çулсенче мана район чысне спортăн темиçе енĕпе хÿтĕлеме тиврĕ.
Тĕл перессипе палăрнă Н.Чугунова (Макашина) аса илĕвĕсем те кăсăклă:
– Эпĕ Тăван çĕр-шывăн Аслă вăрçине хутшăннă. Тĕрлĕ спорт енĕпе 1945 çултан кăсăкланма пуçларăм. 1960 çулта йĕлтĕрпе район чемпионки, нумай енлĕ ăмăртура республика чемпионки пулма пултартăм. 1945 çулта шкулта хĕрачасемпе военрук пулса ĕçлерĕм. Вара тĕл пересси манăн тĕп спорт енĕ шутне кĕме пуçларĕ. 1950 çул хыççăн пилĕк хутчен республика чемпионки ятне çĕнсе илтĕм. 1950 çулта Вăрнарта виçĕ енпе ăмăртрăм. Шывра ишессипе ман пирки судьясем те, куракансем те иккĕленчĕç: вăрçăра пулнăскер ишсе тухаймĕ терĕç пулĕ. Анчах та эпĕ чи лайăх вăхăт кăтартрăм, район командине мала тухма пулăшрăм.
Мана республика ăмăртăвĕсенче пĕрре мар ялав çĕклеме шаннă.
Пĕррехинче Шупашкара тĕл перекенсен ăмăртăвне кайни уйрăмах асра. Ачасем йышлă пулнипе эпĕ каясси иккĕллĕччĕ. Анчах та райком секретарĕ Н.Космовский çемьене хăй хÿттине илчĕ, мана ăмăртăва кайма май туса пачĕ. Унтан эпир куçса çÿрекен кубокпа таврăнтăмăр.
Районшăн 1999 çулчченех ăмăртусене хутшăнтăм.
Çапла, вуншарăн, çĕршерĕн вĕсем районăн чысне спортра хÿтĕленисем. Çавсем çĕкленĕ, çĕклеççĕ район чапне.
Ф.ФАЗУЛЛИН,
ĕçпе спорт ветеранĕ.